Όταν το βιβλίο πάει σινεμά

Είναι λοιπόν μεγάλο πρόβλημα να μην ξέρει κανείς τι να γράψει. Τούτη η... δυστοκία που απασχολεί εμένα - κι είναι μικρό το κακό - αναρωτιέμαι τι βραχνάς είναι για κείνους που ζουν δημιουργώντας, με τη βιοποριστική αλλά και την κυριολεκτική έννοια. Τι κάνουν εκείνη τη μοιραία στιγμή που η έμπνευση αργεί να 'ρθει, η μούσα είναι φευγάτη, ο οίστρος έχει αποκοιμηθεί; Ποιές άραγε δυνάμεις επικαλούνται; Ποιά είναι η λύση; Η αναμονή; Κι όταν ο χρόνος πιέζει; Κι όταν η ανάγκη τρανώνεται; Στη μικρότερή τους διάσταση τα βιώνω εγώ αυτά αλλά και πάλι, βάσανο είναι. Τη βρήκα όμως τη λύση. Απευθύνθηκα σ' έναν πιο καθαρό νου, ζήτησα βοήθεια από νιότη αναβλύζουσα φρεσκάδα και ζωντάνια και ιδού! "Βιβλία" σου λέει "που έγιναν ταινίες"! Απλά πράγματα και νοικοκυρεμένα!

Μη και τους σεναριογράφους, τους παραγωγούς και τους σκηνοθέτες, δεν τους απασχολεί ή έλλειψη της ιδέας; Σίγουρα ναι. Απόδειξη το πόσες ταινίες έχουν βασιστεί σε βιβλία που γνώρισαν μεγάλη ή μικρότερη επιτυχία. Μια καλή βάση για να στήσεις τα σκηνικά, να ξεδιπλώσεις τους διαλόγους, ν' αραδιάσεις τους ηθοποιούς. Δοκιμασμένη συνταγή. Όχι πως δεν ενέχει τους κινδύνους του κι αυτό και το ρίσκο του. Εντάξει, ο άλλος έγραψε ένα αριστούργημα, μάγεψε το αναγνωστικό κοινό, έδρεψε δάφνες και καταχωρήθηκε ως μέγας στην παγκόσμια ή έστω εγχώρια λογοτεχνία. Αυτό όμως δε σημαίνει απαραίτητα πως η κινηματογραφική μεταφορά του πονήματός του θα τύχει της ίδιας μοίρας. Έχουμε πολλά παραδείγματα όπου ο φακός απέτυχε να μεταφέρει το κλίμα, την εντύπωση και το συναίσθημα από τις σελίδες στην οθόνη.

Όπως και να 'χει, το διάβασμα πολλοί εμίσησαν, το σινεμά ουδείς. Εκμεταλλευόμενοι αυτή τη διαπίστωση οι παραγωγοί, ρίχτηκαν στον αγώνα για την εξασφάλιση των δικαιωμάτων για την κινηματογραφική μεταφορά βιβλίων και βιβλίων, ξεκινώντας από τα ομηρικά έπη και τη... Βίβλο (δεν ξέρω σε αυτές τις περιπτώσεις ποιός ακριβώς παραχωρεί το δικαίωμα) και φτάνοντας μέχρι την Σταχτοπούτα και τον Asterix (άσχετο, αλλά κάπου διάβασα πως θα γίνει ταινία και το πάλαι ποτέ Muppet Show με την Angelina Jolie στο ρόλο της Miss Piggy!!! Αληθεύει;). Ο κατάλογος των novel based movies είναι τόσο μακρύς που είναι αδύνατον να χωρέσει εδώ ή οπουδήποτε αλλού. Ενδεικτικά θα αναφέρω μερικές μόνο που μαζί με την Αλεξάνδρα εντοπίσαμε.

Αν και στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ο κόσμος γνωρίζει περισσότερα για την ταινία παρά για το βιβλίο που τη γέννησε, όταν η ανάγνωση έχει προηγηθεί, το φιλοθεάμον αναγνωστικό κοινό που την παρακολούθησε συχνότατα εκφράζει την απογοήτευσή του. Ένα τρανταχτό παράδειγμα είναι αυτό του Κώδικα Ντα Βίντσι. Δεν ξέρω κανέναν μα κανέναν, που να προτιμά την οπτική του Ron Howard από την πένα του Dan Brown. Το Άρωμα του Ziskind επίσης. Ή αριστουργήματα τύπου Love in the time of cholera που ναι μεν βρήκαν το δρόμο τους προς την καρδιά των απαιτητικών αναγνωστών του Marquez αλλά δεν κατόρθωσαν να τους κερδίσουν ως σινεφίλ. Ως φανατική (παλιότερα) αναγνώστρια δε των βιβλίων του Stephen King, έχω να πω πως καμιά ταινία βασισμένη σε αυτά δε με ικανοποίησε - με μοναδική ίσως εξαίρεση το Misery. Όσοι για παράδειγμα γνωρίζουν το It μόνο σαν ταινία, στο μυαλό τους έχει μείνει ένας κλόουν που τριγυρίζει και σκοτώνει παιδάκια. Στο βιβλίο του όμως o King αγγίζει θέματα όπως η μαγεία της παιδικής ηλικίας, η ζωή στις μικρές πόλεις, οι σχέσεις των κατοίκων τους όπως αυτές στοιχειοθετούνται μέσα από μυστικά και ψέματα, ακόμα και ο ρατσισμός.

Συχνά είναι και το casting που αποδεικνύεται ανεπαρκές ή εντελώς αποτυχημένο. Στη μεταφορά πχ του Girl with a pearl earring του Chevalier, ο Colin Firth κρίθηκε ακατάλληλος στο ρόλο του ζωγράφου Βερμέερ - το βρεττανικό του φλέγμα λέει, τον εμπόδισε να αποδώσει ικανοποιητικά το ερωτικό στοιχείο του χαρακτήρα που κλήθηκε να υποστηρίξει (εγώ βεβαίως και διαφωνώ... θα έβρισκα τον Colin ερωτικότατο ακόμα κι αν σε όλη τη διάρκεια της ταινίας στεκόταν ακίνητος σαν τσολιάς στο Σύνταγμα!). Επίσης δυσκολεύεται κανείς να αποδεχτεί τον Tom Cruise ως βαμπίρ στο επί της οθόνης Interview with a vampire της Anne Rice (εγώ προσωπικά αρνούμαι να τον αποδεχτώ γενικότερα). Από την άλλη πλευρά υπάρχουν κι εκείνοι που δίνουν στο χαρακτήρα μια ώθηση να πάει ίσως και πιο πέρα από εκεί που ο δημιουργός του υπολόγιζε. Ο Anthony Hopkins ως Hannibal στην τριλογία του Thomas Harris, ο Anthony Perkins παλιότερα στο χιτσκοκικό Psycho του Robert Bloch, ο Jeremy Irons στη δεύτερη μεταφορά της Lolita του Nabocov ή η λατρεμένη Joan Hickson ως Miss Marple στις υπέροχες παραγωγές του ΒBC πάνω στα έργα της Agatha Cristie (οκ, σειρές ήταν αυτά και όχι ταινίες αλλά... παρασύρθηκα από την αδυναμία που έχω και στις δύο κυρίες).

Γενικά πάντως ένα καλό βιβλίο, όταν πέσει στα χέρια ενός καλού σεναριογράφου κι ενός έξυπνου σκηνοθέτη κι όταν οι χαρακτήρες του παραδοθούν σε ικανούς ηθοποιούς, θα μεγαλουργήσει και ως ταινία. Το αν θα ικανοποιήσει τους φίλους του βιβλίου είναι ένα στοίχημα που δύσκολα θα το κερδίσει αλλά και πάλι, θα είναι μια αξιόλογη ταινία που στέκεται στο ύψος των περιστάσεων τηρουμένων πάντα των αναλογιών. Ευχή δική μας είναι σε αυτές τις περιπτώσεις να γεμίζουν οι αίθουσες, αλλά συγχρόνως να αδειάζουν και τα ράφια των βιβλιοπωλείων. Αν δεν επιτυγχάνονται και τα δύο στον ίδιο βαθμό και η ζυγαριά γέρνει στο μέρος του ποπ κορν και του Dolby Surround System, θα 'ναι άδικο. Όπως άδικο θα 'ναι και να κρίνουμε αυστηρότερα μια καλή ταινία, έχοντας κατά νου τη συγκίνηση που μας προσέφερε η ανάγνωση του βιβλίου στο οποίο βασίζεται. Κακά τα ψέματα - και σ' αυτό καταλήξαμε από κοινού με τη νεαρή μου συνεργάτιδα - τον ευρύχωρο φανταστικό κόσμο του βιβλίου, κανένα μήκος φιλμ δε μπορεί να τον αντικαταστήσει.

(Αν δε φάνηκε ήδη, το επαναλαμβάνω: το κείμενο αυτό δε θα 'ταν τώρα εδώ χωρίς την πολύτιμη βοήθεια ενός άλλου μέλους του Activeradio, της alexandra*).