Κεφάλαιο 6ο – Underneath a starry sky,
time was still but hours must really have rushed by…
Μέρος Β’
Η εξωτερική όψη του Βρετανικού Μουσείου εντυπωσιάζει με το μέγεθός της, αλλά κανείς δεν φαντάζεται ότι το εσωτερικό του θυμίζει ολόκληρο χωριό! Τρεις απέραντοι όροφοι με αμέτρητες αίθουσες που μόνο για να τις διασχίσεις, χωρίς να προσέχεις τα εκθέματα, χρειάζεσαι πολλές μέρες. Ακολουθήσαμε τις συμβουλές αυτών που είχαν ήδη την εμπειρία και αποφασίσαμε να επισκεφτούμε μόνο τα ελληνικά και αιγυπτιακά εκθέματα. Προσπαθώντας να εντοπίσουμε τις αίθουσες του ενδιαφέροντός μας, μοιραία μου γεννήθηκε η απορία. Μεξικό, Βόρεια και Νότια Αμερική, Αφρική, Ασία, Ευρώπη...τι γυρεύουν εδώ όλα αυτά τα ανεκτίμητης αξίας κομμάτια τόσων πολιτισμών; Πράγματι, η δυνατότητα που σου δίνεται να τα δεις συγκεντρωμένα, με τόσες πληροφορίες να σε βάζουν στο πνεύμα κάθε πολιτισμού, σ’έναν τόσο ωραίο χώρο, και μάλιστα με δωρεάν είσοδο, είναι πολύ σημαντική. Για μένα όμως, χωρίς καμία σωβινιστική διάθεση, ακριβώς επειδή είναι κομμάτια άλλων πολιτισμών, σ’ αυτούς ακριβώς τους πολιτισμούς ανήκουν.
Στις αίθουσες με τα Μάρμαρα του Παρθενώνα και με τα υπόλοιπα – πολυάριθμα και σημαντικά! – ελληνικά εκθέματα, οι υπεύθυνοι του Μουσείου έχουν τοποθετήσει ενημερωτικά φυλλάδια για το ζήτημα των Μαρμάρων, στα οποία αναλύεται η βρετανική θέση και αναφέρεται επιγραμματικά η βάση της ελληνικής, ενώ για περισσότερες πληροφορίες γίνεται παραπομπή στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού www.culture.gr. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει Έλληνας που δεν θα θεωρήσει άκρως προσβλητικές και προκλητικές τις επιγραφές που υποστηρίζουν ότι ο Elgin... έσωσε τα Μάρμαρα από περαιτέρω ταλαιπωρία από τη ρύπανση, την αποσάθρωση και τους βανδαλισμούς (να πούμε κι ένα μεγάλο ευχαριστώ δηλαδή) και ότι αν παρέμεναν στη θέση τους δεν θα τα έφτανε το μάτι του επισκέπτη, ενώ τώρα βρίσκονται στο κατάλληλο ύψος. Ακλόνητα επιχειρήματα, δεν μπορώ να πω...
Παρά το αφιλόξενο για όλους αυτούς τους λόγους περιβάλλον, στο κεντρικό κατάστημα του Μουσείου βρήκα κάτι που μου έκλεισε φιλικά το μάτι. Το World Mythology του Roy Willis με τράβηξε αμέσως, μάλλον λόγω της μεγάλης μου αδυναμίας στη Μυθολογία. Ο εκδότης, αφού αναφέρει εισαγωγικά τα θεμελιώδη θέματα των μύθων (Δημιουργία – Κοσμικές Καταστροφές – Ήρωες – Φύση – 
Ψυχή – Γάμος και κοινωνική τάξη), παρουσιάζει τους βασικούς άξονες της Μυθολογίας 19 διαφορετικών πολιτισμών, μαζί με σχετικές εικόνες, σε μια εξαιρετική έκδοση με περισσότερες από 300 σελίδες.
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου είναι σαφέστατα το εντυπωσιακότερο που έχω δει, τόσο ως χώρος, όσο και από πλευράς εκθεμάτων. Απειράριθμα τμήματα και υπο-τμήματα που ασχολούνται με το Big Bang και τη γένεση των πλανητών, τα φυτά, τα θηλαστικά, τα ερπετά, τα πτηνά, τα αρθρόποδα, τα θαλάσσια ζώα και ίσως το πιο εντυπωσιακό απ’ όλα, την ανθρώπινη βιολογία, προκαλούν δέος και διατηρούν ζωηρό το ενδιαφέρον των επισκεπτών κάθε ηλικίας. Ολόκληρη η ιστορία του Μουσείου και οι επίπονες π
ροσπάθειες των επιστημόνων του καταγράφονται στον οδηγό The Natural History Museum – Nature’s Treasurehouse των John Thackray & Bob Press. Σημειωτέον ότι και εδώ η είσοδος είναι δωρεάν!
Για περισσότερες πληροφοριες, επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες:
Αναρτήσεις
3 σχόλια:
Sorry, αλλά ο όρος "μάρμαρα", αν και ευρέως διαδεδομένος, είναι λάθος.Καταλαβαίνουμε όλοι γιατί το σωστό είναι "γλυπτά".Επίσης, υπάρχει έλληνας που δεν θεώρησε προσβλητκά τα όσα αναφέρεις από αυτά που γράφουν οι Βρετανοί, οι οποίοι,και πρέπει να τους το αναγνωρίσουμε, παραπέμπουν και στις θέσεις των Ελλήνων, και αυτός είμαι εγώ.Η πολιτιστική κληρονομιά τέτοιας σημασίας δεν "ανήκει" σε κανέναν με την έννοια της ιδιοκτησίας, εκτός και αν θα συμφωνούσες στην κατεδάφιση των πυραμίδων επειδή το αποφάσισαν οι Αιγύπτιοι, που τους "ανήκουν".Είναι "κτήμα" της ανθρωπότητας. Και βέβαια τα έσωσαν οι Βρετανοί και ο Έλγιν, ο οποίος ήταν εμπνευσμένος-δεν ξέρω αν είχε κακή ή καλή έμπνευση-γιατί στα τέλη του 18ου αιώνα-αρχές 19ου στον ελληνικό χώρο δεν υπήρχαν και πολλοί "πεφωτισμένοι" άνθρωποι για να τα σώσουν. Στην καλύτερη περίπτωση, οι πειναλέοι της εποχής, όταν θα καταλάβαιναν την αξία των γλυπτών και όταν θα κατάφερναν να τα κατεβάσουν, θα τα έσπαγαν σε κομμμάτια και θα τα πούλαγαν μέχρι σήμερα για σουβενίρ- όπως γίνεται με το "τίμιο ξύλο" (μάλλον του Αμαζονίου).
Το ζήτημα δεν είναι σε ποιόν ανήκουν και ποιός τα έσωσε από την καταστροφή, αλλά το γιατί να κονομάνε ακόμα και σήμερα οι Βρετανοί από τα γλυπτά του Παρθενώνα, και να μη λαδώσουμε και εμείς τα αντεράκι μας που έχουμε γίνει "πολιτισμένοι" πιά. Εξάλλου κάθε πολιτιστικό αγαθό εκτιμάται καλύτερα όταν βρίσκεται και σε γεωγραφική-τοπική συνάφεια με τον τόπο όπου εμφανίστηκε γιατί αναμφισβήτητα θα είχε μεγαλύτερη αξία να βλέπει κανείς τα γλυπτά σε σχέση με το φως του αττικού ουρανού, το μέγεθος του ναού που κοσμούσαν ακόμα και το βουνό της Πεντέλης απ' όπου ήρθαν ως πρώτη ύλη. Λέω 'γω...
Ο Thomas Bruce έγινε ο έβδομος ερλ της οικογένειας Elgin το 1771 στην ηλικία των πέντε ετών. Ο λόρδος Έλγιν νυμφeεύθηκε το 1795 και υποσχέθηκε στην πλούσια σύζυγό του ένα υπέροχο αρχοντικό σπίτι ως δώρο για το γάμο. Εκείνη την εποχή κάθε τι ελληνικό είχε γίνει μόδα στη Μεγάλη Βρετανία. Η εκτίμιση του λόρδου Έλγιν για την ελληνική τέχνη και την αρχιτεκτονική συνδυασμένη με την επιθυμία του να γίνει ζηλευτός από τα υπόλοιπα μέλη της υψηλής Βρετανικής κοινωνίας τον παρακίνησε να προσλάβει τον Thomas Harrison, έναν αρχιτέκτονα που είχε σπουδάσει την ελληνική και τη ρωμαϊκή τεχνοτροπία, για να σχεδιάσει το νέο του σπίτι, το Broom Hall, με κλασσικό ελληνικό ύφος. Ο στόχος του Έλγιν ενδυναμώθηκε ακόμα περισσότερο το 1799, όταν διορίστηκε πρέσβης της Βρετανίας στην Οθωμανική αυτοκρατορία και μετατέθηκε στην Κωνσταντινούπολη, στην Τουρκία. Οι Τούρκοι είχαν ήδη κατακτήσει την Ελλάδα και κατείχαν και ήλεγχαν όλες τις περιοχές, συμπεριλαμβανομένης, φυσικά, της Αθήνας.
Αν και η αφαίρεση των μαρμάρων από τον Παρθενώνα δεν ήταν η αρχική πρόθεση του Έλγιν, η θέση του ως πρέσβη της Βρετανίας πρακτικά τον παρακίνησε να ζητήσει άδεια από τους Τούρκους για να απομακρύνει έργα αρχαίας ελληνικής τέχνης για να διακοσμήσει το νέο του σπίτι, το Broom Hall. Εφόσον δε οι Τούρκοι υπολόγιζαν λίγο την ελληνική τέχνη, την οποία και κατείχαν ως κατακτητές της Ελλάδας, δε δυσκολεύτηκαν να απαντήσουν θετικά στο αίτημα του Έλγιν. Η εύνοια του ισχυρού πρέσβη ήταν με διαφορά πολύ σημαντικότερη απ’ότι τα αρχαία ελληνικά αγάλατα στην Αθήνα!
Το φιρμάνι (ή εξουσία) που έδωσαν οι Τούρκοι στον Έλγιν το 1801 περιελάμβανε τη λέξη “qualche”, που μπορεί να μεταφραστεί ως “κάποια” ή “οποιαδήποτε”. Κι ενώ το πρώτο νόημα της λέξης (κάποια) δε θα γνωστοποιηθεί ποτέ με σιγουριά, οι πράκτορες του Έλγιν μετέφρασαν το “qualche” ως “οποιαδήποτε”. Ο λόρδος Έλγιν συγκέντρωσε μία ομάδα ζωγράφων, αρχιτεκτόνων και χτιστών. Τον επόμενο χρόνο, η τοπική τουρκική αρχή επέτρεψε στους καλλιτέχνες να ζωγραφίσουν, αλλά τους απαγόρεψε να πάρουν χτισμένα κομμάτια ή να χτίσουν σκαλωσιές για να έχουν επαφή με τα γλυπτά.
Το 1801 ο λόρδος Έλγιν έλαβε το φιρμάνι, δηλαδή εξουσία δοσμένη από τον Σουλτάνο, που του έδωσε άδεια να πάρει οποιαδήποτε γλυπτά ή επιγραφές που δε συσχετίζονταν με τα έργα ή τους τοίχους της Ακρόπολης.
Η λεηλάτηση του Παρθενώνα άρχισε αμέσως. Τα γλυπτά απομακρύνθηκαν από το ναό και μεταφέρθηκαν από Βρετανούς ναυτικούς μαζί με ποσότητες όπλων. Στις 26 Δεκεμβρίου 1801, από φόβο μήπως οι Γάλλοι εμποδίσουν τη δουλειά του, ο Έλγιν διέταξε την άμεση αναχώρηση των γλυπτών με το πλοίο “Mentor”, το οποίο είχε φέρει για να εξυπηρετήσει τους σκοπούς του.
Μέσα στο 1806, μία από τις Καρυάτιδες απομακρύνθηκε από τη θέση της, όπως άλλωστε και μία κολώνα από μία γωνία του Ερέχθειου, μέρος του διαζώματος (ζωοφόρου) του Παρθενώνα, πολλές επιγραφές και εκατοντάδες βάζων.
Αργότερα στη λεηλασία συμμετείχαν και άλλοι και αυτή η απίστευτη πράξη, η οποία δεν περιορίστηκε μόνο στην Ακρόπολη, αλλά πραγματοποιήθηκε σε ολόκληρη την Αθήνα και σε μεγάλο μέρος της Ελλάδας, συνεχίστηκε για πολλά χρόνια. Το 1810 ο Έλγιν φόρτωσε το τελευταίο μέρος της λείας του στο πολεμικό πλοίο “Ύδρα”.
Το 1817 δύο ακόμα πολεμικά πλοία, ο Τάγος και ο Δορυφόρος φορτώθηκαν με ταφόπλακες, χαλκώματα και εκατοντάδες βάζων. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο Ελληνικός αγώνας για την ανεξαρτησία έδωσε τέλος στη λεηλασία του Έλγιν. Ήταν Ιανουάριος του 1804 όταν τα πρώτα 65 κιβώτια έφτασαν στο Λονδίνο, όπου παρέμειναν για δύο χρόνια, επειδή ο Έλγιν είχε φυλακιστεί στην Γαλλία.
Η κακή μεταχείρηση που υπέστησαν τα μάρματα ήταν αναπόφευκτη. Τοποθετήθηκαν στα βρώμικα και υγρά αποθηκευτικά παραπήγματα του σπιτιού του Έλγιν, το Park Lane, και έμειναν εκεί για χρόνια σαπίζοντας βαθμιαία λόγω του κλίματος του Λονδίνου, ενώ ο Έλγιν προσπαθούσε να βρεί αγοραστή.
Ο Έλγιν κατέβαλλε προσπάθειες να πουλήσει τα μάρμαρα στη Βρετανική κυβέρνηση, αλλά η τιμή που ζήτησε ήταν τόσο υψηλή, που αρνήθηκαν να τα αγοράσουν. Όσο περνούσαν τα χρόνια, τόσο περισσότερο επηρέαζαν τα μάρμαρα τις ζωές των ανθρώπων στη Βρετανία. Εκκλησίες, κτίρια και σπίτια κτίζονταν σε αρχαίο ελληνικό κλασσικό ρυθμό.
Σε ένα γράμμα του το 1815, ο Έλγιν παραδέχθηκε ότι τα μάρμαρα βρίσκονταν ακόμα στην αποθήκη με τα κάρβουνα στο Burlington House, σαπίζοντας λόγω της καταστροφικής υγρασίας.
Τελικά, το 1816, τα μάρμαρα πουλήθηκαν στη Βρετανική κυβέρνηση. Χτίστηκε ένας ειδικός διάδρομος (γαλαρία) για να τα φιλοξενήσει, από τον Sir Joseph Duveen με δικά του έξοδα. Σημείωση: τελευταία έγινε γνωστό ότι υπάρχουν ακόμα πολλά κλεμμένα ελληνικά έργα τέχνης στο Burlington House μέχρι τώρα.
Ευγενία θα συμφωνήσω ως προς τον όρο μάρμαρα - δεν το είχα σκεφτεί ποτέ, όντως είναι λάθος - και ως προς το ότι τουλάχιστον οι Βρετανοί παραπέμπουν στις ελληνικές θέσεις.
Κατά τα άλλα, λέγοντας 'ανήκουν', ούτε εγώ είχα στο μυαλό μου την έννοια της ιδιοκτησίας, αλλά ένα ευρύτερο σύνολο πολιτιστικό, γεωγραφικό και κοινωνικό, όπως λες κι εσύ, στο οποίο...ανήκουν!
Δεν ξερω τι θα είχε συμβεί στα γλυπτά αν δεν τα είχε πάρει ο Elgin, όμως πιστεύω ότι πρέπει να επιστρέψουν άμεσα στο σύνολο στο οποίο συζητήσαμε παραπάνω, το οποίο τυχαίνει να βρίσκεται στην Ακρόπολη. Κι αυτό δεν το υποστηρίζω σκεπτόμενη οικονομικές παραμέτρους, αλλά το βλέπω πιο συναισθηματικά. Με κάλυψες σχετικά με αυτό, λέγοντας για τον αττικό ουρανό και την Πεντέλη παραπάνω.
Όσο αφορά τέλος την προσβολή, επιχειρήματα του τύπου 'generations of visitors have been able to see the sculptures at eye level rather than high up on the building', αν μη τι άλλο θεωρώ ότι υποτιμούν τη νοημοσύνη αυτού που τα διαβάζει και όταν υπονοούν ότι οι Έλληνες - εμού συμπεριλαμβανομένης - δεν είμαστε σε θέση να προστατέψουμε τα γλυπτά, ενώ εκείνοι, οι πολιτισμένοι Βρετανοί είναι, με προσβάλλουν...
Δημοσίευση σχολίου